Mai Bakhtawar Shaheed

مائي بختاور شهيد

سنڌ جي عظيم سورمي

ڪامريڊ محب لغاري

سنڌ ۾ سکر بئراج جي تعمير ٿيڻ سان سنڌ جي لکين ايڪڙ زمين آباد ٿيڻ جا روشن امڪان پيدا ٿيا ته جتي مفاد پرستن ۽ انگريز سرڪار جي حامين زمينن کي ڦٻائڻ لاءِ پر سويا اتي هاري دوست شخصيتن، به ان صورتحال کي نظر ۾ رکندي هارين ۽ سنڌ جي عام ماڻهن جي ڀلائي ۽ زمين جي مالڪي لاءِ ۱۹۳۶ع ڌاري سنڌ هاري ڪميٽي جو بنياد رکيو. پهرين گڏجاڻي، سائين جي ايم سيد، جمشيد نسروانجي، جيٺمل پرسرام، عبدالقادر شيخ جي سربراهي ۾ ٿي. جنهن ۾ سنڌ جي هارين کي زمينون ڏيارڻ لاءِ حڪمت عملي تيار ڪئي وئي ۽ جدوجهد جو آغاز ڪيو ويو. ان کانپوءِ هر شهر ۽ ديهه سطح تي به سنڌ هاري ڪميٽي جون تنظيمي باڊيون جوڙيون ويون. هن ڪميٽي جي جوڙجڪ ۽ جدوجهد ۾ ڪميونسٽ پارٽي آف انڊيا، ڪانگريس ۽ جمعيت علماءِ هند جو مرڪزي ڪردار هو. ڪسان سڀا به سموري گڏيل هندستان ۾ هاري حقن لاءِ جاکوڙي رهي هئي، جنهن جي اثر ۽ حمايت جي ڪري، سنڌ هاري ڪميٽي جو ڪم تيزي سان وڌي رهيو هو. اهڙي جدوجهد جي نتيجي ۾ سنڌ جي هزارين هاري خاندانن کي زرعي زمينون مليون. تاريخ ۾ پهريون دفعو ڌرتي ڌڻين کي زمين جي مالڪي ملي. انهن ئي ڏهاڙن ۾ انگريزن پنهنجي حمايت ڪندڙ وڏيرن ۽ ديش دروهين کي نوازڻ ۽ مستقبل ۾ هتي پنهنجو اثر قائم رکڻ لاءِ من پسندن کي وڏي ايراضي الاٽ ڪئي ۽ سنڌ ۾ هٿ وٺي جاگيردار طبقو پيدا ڪيو ويو، جنهن سنڌ جا سَنڌ سڪائي ڇڏيا.

هاري جدوجهد جو هڪ وڏو مرڪز ٿرپارڪر ضلعو به هو. خاص طور نبي سر ۽ ڪنري جو علائقو به اهم هو. اهو اهو علائقو هو جتي قادياني اسٽيٽ قائم هئي، جنهن ۾ هارين سان تمام گهڻيون ڏاڍايون ٿي رهيون هيون. قادياني اسٽيٽ جا بااثر جاگيردار، هارين سان جانورن جهڙو سلوڪ ڪري رهيا هئا. اهڙي ڏاڍ خلاف سنڌ هاري ڪميٽي هارين کي منظم ڪري جدوجهد شروع ڪئي ۽ قادياني اسٽيٽ جي جاگيردارن ۾ ٿرٿلو پئجي ويو. ان وقت ۾ هارين جا اهم مطالبا زمين جي مالڪي ۽ اڌ بٽئي هئا ۽ هاري جدوجهد ۾ رڌل هئا. ۱۹۴۷ع ۾ ۲۲ جون تي ٻين علائقن وانگر ڪڻڪ جا ديرا نبي سر ۾ به گڏ ٿيل هئا ۽ هاري اڌ بٽئي جي مطالبي تحت انهن جاگيردارن کي ڪڻڪ کڻڻ نه پئي ڏني ۽ سندن مطالبو هو ته هارين کي اڌ بٽئي جي حساب سان ڪڻڪ ڏني وڃي، جيڪو سندن محنت جو حق ۽ جائز اجورو هو. ۲۲ جون ۱۹۴۷ تي جڏهن ميرپور خاص ۾ سنڌ هاري ڪميٽي طرفان هاري ڪانفرنس ٿي رهي هئي ته ڪامريڊ ۽ هاري ورڪر ڪانفرنس ۾ ويل هئا. اهڙي موقعي کي غنيمت ڄاڻيندي قادياني اسٽيٽ جي جاگيردارن پنهنجن ڪمدارن ۽ غنڊن سميت ڪڻڪ جي کرن تي چڙهائي ڪري ڪڻڪ کڻڻ جي ڪوشش ڪئي. نبي سر جي لڳ اهڙي ئي هڪ ڪڻڪ جي کري تي مائي بختاور لاشاري ۽ سندس ڪجهه ساٿي پهرو ڏئي رهيا هئا. ان موقعي تي جڏهن قادياني اسٽيٽ جا غنڊا، ڪڻڪ زوري کڻڻ لاءِ پهتا ته مائي بختاور لاشاري مزاحمت ڪئي. جنهن تي غنڊن بندوقن جا منهن، مائي بختاور ڏانهن کولي ڇڏيا ۽ هو موقعي تي شهيد ٿي وئي. پوسٽ مارٽم رپورٽ موجب کيس ۳۶ ڇرا لڳا. هاري ڪانفرنس ۾ موجود اڳواڻ ۽ ڪارڪن سر زمين تي پهتا ۽ بعد ۾ ڪيس داخل ڪيو ويو ۽ بنارام وڪيل وڏي مڙسي سان شهيد مائي بختاور جو ڪيس وڙهيو ۽ قاتلن کي سزائون ڏياريائين. پر وقت جي حاڪمن وحشين جون سزائون معاف ڪري ڇڏيون ۽ قاتل آزاد ٿي ويا. پر هن شهادت هاري تحريڪ ۾ نئون جذبو پيدا ڪيو ۽ خاص طور تي ڪجهه ئي سالن ۾ قادياني اسٽيٽ جو خاتمو اچي ويو.

ناميارو هاري اڳواڻ چاچا اسماعيل قريشي ۱۵ سالن تائين سڳيون شهر ۾ مائي بختاور جي ورسي ملهائيندو رهيو ۽ اهو سلسلو هن جي وفات تائين جاري رهيو.