عبرت ڪده

عبرت ڪده

ڪتاب عبرت ڪده، واقعي عبرت جو آئينو آهي. هن ڪتاب کي ’اداره آواز ادب‘ ڇپايو آهي ۽ هن جو مصنف سنڌي ادب جو جهونو اديب ۽ شاعر شيخ محمد ابراهيم ’خليل‘ صاحب آهي. خليل صاحب سنڌي ادب جي اڳي ئي ڪافي خدمت ڪئي آهي، پر هن ڪتاب ته سندس ادبي خدمت  جو هڪ نئون ورق ورايو آهي. هن ڪتاب ۾ قابل مصنف، اٺن بهترين افسانن جو مجموعو پيش ڪيو آهي، جيڪي ظاهر ۾ افسانا آهن، مگر حقيقت ۾ سنڌو ماٿريءَ جي هن سر زمين جي معصوم ۽ مظلوم دلين جي دردانگيز داستانن جا بهترين ترجما آهن.

ڪتاب جي تمهيد ۾، مصنف هن ڳالهه کي واضح ڪيو آهي ته ’عبرت ڪده‘ جي هن افسانن جي مجموعي ۾ جيڪي به افسانا آهن، انهن جا پلاٽ ۽ ڳالهيون بلڪل سچيون آهن. فقط منجهن نالن ۽ جاين وغيره جي ٿوري ڦير گهير ڪري انهن کي افسانوي رنگ ڏيئي پيش ڪيو ويو آهي. هن کان اڳ ۾ اسان گهڻو ڪري ڪتابن ۾ من-گهڙت افسانا  پڙهيا هوندا، پر هن ڪتاب جي خاص خوبي اها آهي ته مصنف پنهنجا اکين ڏٺا واقعا قلمبند ڪيا آهن. انهيءَ ڪري هن ڪتاب جي مطالع مان معلوم ٿو ٿئي ته ڪيئن نه دنيائي جوڙتوڙ، انساني زندگين کي رانديڪا بنائي کين تباهه ڪري ڇڏيو. انهيءَ ڪري هن ڪتاب جي مطالع ڪريو ڇڏيو. اهوئي سبب آهي جو ڪتاب جو نالو ڪتاب جي مضمون جي صحيح ترجماني ٿو ڪري. هي حقيقتن جو مجموعو ڏاڍو دلچسپ آهي. جيئن ته مصنف ڪافي عرصي تائين  گدوءَ جي چرين جي اسپتال جو سپرنٽينڊنٽ ٿي رهيو هو، ۽ انهن ئي عهدي تان آخر ۾ رٽائر ڪيائين. زندگيءَ جي انهيءَ  دلچسپ عرصي ۾ مصنف انهن چرين مردن ۽ عورتن جي نفسياتي پهلوءَ جو تمام گهرو مطالعو ڪيو. جنهن جو ثبوت هن  ڪتاب جي مطالعي مان ملي ٿو. هن ڪتاب ۾ اهي ڪهاڻيون يا افسانا قلمبند ٿيل آهن، جن جو تعلق اسپتال جي انهن چرين جي حياتين سان هو. اهي انسان جيڪي اصل ۾ بلڪل سالم دماغ هئا، سي ڪيئن چريا ٿيا؟ ڇو  چريا ٿيا؟ ڪنهن چريا ڪيا؟ انهن سڀني سوالن جا جواب، ’عبرت ڪده‘ مان بخوبي ملي سگهندا. سماجي ڪهاڻين جو هي بهترين مجموعو حقيقت نگاري جو هڪ اعليٰ مثال آهي.

وڏا ماڻهو هيڻن کي ڪيئن ٿا ستائين! دنيا عورت جي ڪمزوريءَ جو هڪڙيءَ طرح ناجائز فائدو ٿي وٺي، آخر ۾ هن کي تباهه ڪري، کانئس سڀ ڪجهه ڦري کيس ڪنگال بنائي پوءِ ڪين ٿي مٿس ظلم ڪري! انهن سڀني خيالن جو حقيقي پس منظر عبرت ڪده جي هر صفحي تي انهن بي گناهن جي خون سان رڱيل نظر اچي ٿو. ڪتاب جي سڀني افسانن جا پلاٽ جي بلڪل سچا آهن، سي تمام پختا ۽ سلسليوار آهن. انهيءَ کان سواءِ افسانه نهايت ئي سنجيده ۽ سهڻي نموني ۾ لکيل آهن. هر افساني جي مطالعي کان پوءِ انسان حيرت ۾ پئجو وڃي ۽ دماغ تي عجيب ڪيفيت پيدا ٿي ٿئي، ته ڇا، اها به واقعي حقيقت هوندي! جيڪڏهن ائين آهي ته پوءِ  دنيا دک ئي دک آهي.

 سڀ ڪهاڻيون نهايت ئي سليس ۽ سادي نموني ۾ بيان ٿيل آهن. جن جي پڙهڻ سان پڙهندڙ کي افسانوي تصنع جي بجاءِ حقيقت نگاريءَ جا غير فاني مثال ملن ٿا.

 142 صفحن واري هن ڪتاب جي قيمت هڪ روپيو پنجاهه پئسا آهي، رنگين سر ورق نهايت ئي سهڻو لڳي ٿو. ڪتاب جي بائينڊنگ چڱي آهي، پر پنو البت سادو ڪم آيل اٿس.